Ушбу саҳифада Умумий ўрта таълим муассасаларида вариатив ўқув режаларини жорий этиш бўйича Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги тавсияси билан танишиб чиқишингиз мумкин.
Умумий ўрта таълим муассасаларида вариатив ўқув режаларини жорий этиш бўйича тавсия
(Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирининг 2023 йил 19 июлдаги 213 сонли буйруғига 1 илова)
I. Умумий қоидалар
1. Ушбу тавсия қуйидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ ишлаб чиқилди:
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги ПФ-5712 сон фармони билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепсияси”;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 28 февралдаги ПФ-27 сон Фармони билан тасдиқланган “2022-2026-йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясини “Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили”да амалга оширишга оид давлат дастури”;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Кимё ва биология йўналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2020 йил 12 августдаги ПҚ-4805 сон қарори;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Физика соҳасидаги таълим сифатини ошириш ва илмий тадқиқотларни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2021 йил 19 мартдаги ПҚ-5032 сон қарори.
2. Халқ таълими тизимидаги умумий ўрта таълим муассасаларининг 7-11 синфларида вариатив ўқув режалари ихтиёрий равишда жорий қилинади.
3. Умумий ўрта таълим муассасаларида ўқув йили давомида вариатив ўқув режалари жорий этилган синфлар (кейинги ўринларда – танлов синфи) йўналишини ўзгартиришга ва анъанавий синфга айлантиришга йўл қўйилмайди.
Умумий ўрта таълим муассасаларида педагогика кенгаши томонидан танлов синфининг йўналиши жорий ўқув йили якунланиб, янги ўқув йили бошланиши арафасида ўзгартирилиши мумкин.
4. Умумий ўрта таълим муассасаларида синфдаги ўқувчилар, уларнинг ота-оналари ҳамда ўқитувчиларнинг учдан бир қисми норози бўлса ушбу синфда вариатив ўқув режа жорий қилинмайди.
II. Вариатив ўқув режаларининг мақсади
5. Умумий ўрта таълим муассасаларида вариатив ўқув режаларини жорий этишнинг асосий мақсади:
- ўқув жараёнини ташкил этишда ўқувчининг манфаатларини инобатга олиш;
- ўқув жараёнини компетенсиявий ёндашув асосида ташкил этиш;
ўқувчиларнинг индивидуал хоҳиш-истаклари, қобилиятларини инобатга олган ҳолда ўқув жараёнини ташкил этиш; - таълим муассасаларининг ўзида ўқувчиларнинг олий таълим муассасаларига тайёргарлик кўришлари учун шароитлар яратиш ва бу орқали ота-оналарнинг репетиторларга ортиқча маблағ сарфламасликларига қўшимча имкониятлар яратиш.
III. Вариатив ўқув режаларини жорий этиш тартиби
1-§. Танлов синфи
6. Умумий ўрта таълим муассасаларида Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирининг тегишли буйруғи билан тасдиқланадиган умумий ўрта таълим мактабларининг ўқув йилига мўлжалланган таянч ўқув режаси асосида ўқитиладиган анъанавий синфлар билан бирга, вариатив ўқув режа асосида ўқитиладиган танлов синфи ҳам ташкил этилиши мумкин.
7. Танлов синфидаги ўқувчилар сони Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017-йил 15-мартдаги 140-сон қарори билан тасдиқланган “Умумий ўрта таълим тўғрисида Низом”га мувофиқ бўлиши лозим.
Танлов синфи умумий ўрта таълим муассасасида мавжуд 7-11-синфлар ўқувчилари контингенти ҳисобидан ташкил этилади.
8. Умумий ўрта таълим муассасаларида бир нечта йўналишда танлов синфи ташкил этилиши мумкин. Бунда, таълим муассасасида 7-11-синфларнинг биридан битта синф мавжуд бўлган тақдирда ҳам танлов синфи ташкил этилади.
Бунда, танлов синфларини қуйидаги йўналишларда ташкил этиш тавсия этилади:
1 йўналиш: 7-11-синф учун – филология йўналиши;
2 йўналиш: 7-11-синф учун – хорижий тиллар йўналиши;
3 йўналиш: 7-11-синф учун – молия – иқтисод йўналиши;
4 йўналиш: 7-11-синф учун – веб-фрилансер (интернет орқали даромад);
5 йўналиш: 7-11-синф учун – муҳандислик (технология) йўналиши;
6 йўналиш: 7-11-синф учун – табиий фанлар йўналиши;
7 йўналиш: 7-11-синф учун – ижтимоий-гуманитар йўналиши;
8 йўналиш: 7-11-синф учун – бошланғич таълим йўналиши;
9 йўналиш: 7-11-синф учун – кимё-технология йўналиши;
10 йўналиш: 7-11-синф учун – география ва геология йўналиши;
11 йўналиш: 7-11-синф учун – мактабгача таълим ва психология;
12 йўналиш: 7-11-синф учун – тарих ва археология йўналиши;
13 йўналиш: 7-11-синф учун – туризм йўналиши;
14 йўналиш: 7-11-синф учун – юриспруденция йўналиши;
15 йўналиш: 7-11-синф учун – ижтимоий иш йўналиши;
16 йўналиш: 7-11-синф учун – йўл ҳаракати ва ҳаёт хавфсизлиги фаолияти йўналиши;
17 йўналиш: 7-11-синф учун – спорт йўналиши;
18 йўналиш: 10-11-синф учун – ҳарбий ватанпарварлик йўналиши.
9. Умумий ўрта таълим муассасаларининг тегишли танлов синфида таълим жараёни фақат битта йўналишда олиб борилади. Битта танлов синфига иккита йўналишни танлашга рухсат берилмайди.
10. Танлов синфи йўналиши тегишли синфлар кесимида ўқувчилар ўртасида сўровнома ўтказиш орқали аниқланади.
11. Ўқувчилар ўртасида сўровнома ўтказиш ва натижасини умумлаштириш учун мактабда танлов комиссияси тузилади.
Танлов комиссияси таркиби қуйидагича шакллантирилади:
комиссия раиси – мактаб директорининг ўқув ишлари бўйича ўринбосари;
комиссия аъзолари – мактаб психологи, амалдаги тегишли синф раҳбарлари, фан метод бирлашма раҳбарлари ва ота-оналардан вакил киритилади;
Бунда, танлов комиссияси аъзолари таркибига фан ўқитувчилари киритилишига йўл қўйилмайди (фан метод бирлашма раҳбарлари, синф раҳбарлари бундан мустасно).
12. Сўровномани ўтказиш шакли танлов комиссия томонидан белгиланади.
13. Ўқувчилар ўртасида танлов синфи йўналишини аниқлашга қаратилган сўровномани ўтказиш жараёнида ота-оналар ҳам фарзандлари билан бирга иштирок этиши мумкин. Бунда, бир нафар ўқувчи фақат битта йўналишни танлайди.
14. Сўровномани ўтказиш ва натижаларини умумлаштириш жараёнининг шаффофлигини таъминлаш, жамоатчилик назоратини ўрнатиш мақсадида ушбу жараёнларда мактабнинг Кузатув кенгаши аъзолари кузатувчи сифатида иштирок этиши мумкин.
15. Сўровнома натижасида тегишли танлов синфида ўқишни хоҳлаган ўқувчилар сони 35 нафардан ошиб кетса, бундай ҳолда ўқувчилар танлов комиссияси томонидан ташкил этиладиган тегишли фан бўйича синов натижалари асосида танлов синфига қабул қилинади. Синовдан ўтолмаган ўқувчи анъанавий синфда ўқишини давом эттиради.
Агарда танлов синфида ўқишни хоҳлаган ўқувчилар сони 35 нафардан ортиқ бўлмаса, бундай ҳолда ўқувчилар танлов синфига синовсиз қабул қилинади. Бундан ташқари, мактабда тегишли синф битта бўлса, бундай ҳолда ушбу синфдаги ўқувчиларнинг сонидан қатъий назар барча ўқувчилар танлов синфига синовсиз қабул қилинади.
16. Ота-оналар фарзандларини танлов синфига қабул қилиши тўғрисида директор номига ариза ёзишади.
17. Ўқувчиларга ўқув йили давомида танлов синфидан анъанавий синфга ёки анъанавий синфдан танлов синфига ўтишига рухсат берилмайди.
18. Ўқувчилар энг кўп танлаган йўналиш бўйича синфлар сонига мутаносиб равишда янгидан синфларга ажратилади. Бунда, синфлар сони мавжуд тегишли синфлар сонидан ошиб кетишига йўл қўйилмайди.
19. Мактаб директорининг ўқув ишлари бўйича ўринбосари ва фан методбирлашма раҳбарлари томонидан танлов синфи йўналиши, танлов фанлари, дарс соати, ўқувчилар рўйхати, синф раҳбари ва мазкур фанлардан дарс берувчи ўқитувчилар тўғрисида маълумот тайёрланади.
20. Ушбу маълумот мактаб педагогика кенгашида муҳокама қилиниб, кенгашда танлов синфи йўналиши, танлов фани ўқитувчилари, уларнинг дарс соати, синф раҳбарини белгилаш, ўқувчилар рўйхатини тасдиқлаш бўйича тегишли қарор қабул қилинади. Ушбу педагогика кенгаши қарори асосида мактаб директорининг буйруғи чиқарилади.
21. Умумий ўрта таълим муассасаларининг танлов синфида тегишли танлов фанларидан биринчи навбатда олий, биринчи ёки иккинчи тоифали ўқитувчилар, улар мавжуд бўлмаган тақдирда изланувчан мутахассис ўқитувчилар ҳам дарс бериши мумкин.
22. Танлов синфи йўналишидан келиб чиқиб, директорнинг ўқув ишлари бўйича ўринбосари, тегишли фан методика бирлашмаси ва танлов фани ўқитувчилари биргаликда Республика таълим маркази томонидан ишлаб чиқилган намунавий тақвим-мавзу режалари асосида (ушбу режага 30%гача ўзгаришлар киритилиши мумкин) танлов синфининг тақвим-мавзу режасини тузади ва ушбу режа мактаб директори томонидан тасдиқланади.
23. Вариатив ўқув режалар Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади ва тасдиқланади. Вариатив ўқув режа мажбурий ва танлов фанларидан иборат бўлади.
24. Танлов фани учун ажратилган соатларда қуйидагилар амалга оширилади:
- ўқувчиларга фанларни чуқур ўргатиш ва тегишли мавзуларга доир қўшимча маълумотлар бериш;
- ўқувчилар билимини мустаҳкамлаш ва мавзуларни тўлиқ ўзлаштирилишини таъминлаш;
- Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги томонидан тавсия этиладиган таълим ресурслари платформаларидан фойдаланиш;
- қўшимча адабиётлардан мисол ва масалалар, тестлар ечиш;
- олий таълим муассасалари ўқитувчиларини жалб қилган ҳолда амалий машғулотлар ташкил этиш;
- ўқувчиларни олий таълим муассасаларининг кириш имтиҳонларига тайёрлаш.
25. Танлов фанларини ўқитишда дарсликлардан ташқари, қўшимча адабиёт ва манбалардан фойдаланиш мумкин.
26. Вариатив ўқув режа асосида таълим олган 11-синф битирувчиларининг умимий ўрта таълим тўғрисидаги шаҳодатномасига якуний баҳолар қуйидагича қўйилади:
- вариатив ўқув режа бўйича 11-синфда ўқитилган барча фанлардан йиллик (якуний) баҳолари синф журналлари (kundalik.com) асосида қўйилади;
- 10-11-синфларда вариатив ўқув режа асосида ташкил этилган синфларда ўтилмаган фанларнинг баҳолари 9 синф таянч ўрта таълим тўғрисидаги шаҳодатномасидан кўчирилади;
- вариатив ўқув режа асосида ташкил этилган синфларда ўтилмаган “Тадбиркорлик асослари” ва “Астрономия” фанлари бўйича баҳолар қўйилмайди.
IV. Якуний қоидалар
27. Танлов синфини ташкил этиш ёки уни тугатиш мактабнинг педагогика кенгаши қарори асосида амалга оширилади.
