Яқинда Финляндияга кўчиб келган дўстим фарзандини ўтган йили 1-синфга олиб борди. У хавотирга тушиб, рус анъаналарига кўра, тадбирга тайёрланди. Ҳар ҳолда бошқа давлат, уни ўрнига биринчи синф. Тайёрланмай бўладими? Кейинчалик у шок ҳолатда бўлган воқеаларни айтиб берди.
Биринчи шок
Мактаб олдида 14 август куни соат 9:00 да йиғилиш керак. Дастлабки шок ҳолатим, ўқувчилар худдики уйда нима кийишса, ўша кийимда келишган. Костюм шим, галстук тақиб, гулчамбар кўтариб олган ўғлим ҳамманинг кўз ўнгида таклиф қилинган санъаткорга ўхшаб қолди.
Ўқитувчини гул билан биздан бошқа ҳеч ким табрикламади. Шарлар, куй-қўшиқлар умуман йўқ. Мактаб директори чиқиб ким қайси синфга боришини айтди ва шу билан бизнинг биринчи сентябрь ниҳоясига етди.
Барча чет элликлар: ҳиндлар, яҳудийлар, руслар, украинлар ва бошқалар бир синфда ўқишади. Дарсни фин ўқитувчи ва уч нафар таржимон олиб боради.
Иккинчи шок
Ота-оналардан мактабга тайёргарлик учун ҳеч нарса талаб этилмайди. Мактаб папкасидан тортиб кепкагача мактаб таъминлайди. “Сизнинг фарзандингиз жуда ажойиб, биз у билан тил топишиб кетишимизга ишончим комил” ҳамма ўқитувчининг тилида шу гап.
Ўқитувчиларнинг ягона сўрови фарзандингиз билан етарлича вақт ўтказаяпсизми? Агар жавоб йўқ бўлса, сизни мактаб психологи билан учрашувга таклиф қилишади.
Учинчи шок
Учинчи шок: ҳамма ўзи нима ейишини мактаб сайти орқали бир кун олдин хабар беради, баъзи болаларга ёғли овқат мумкин эмас. Барчасини сиз ўзингиз олдиндан буюртма берасиз.
Форма деган нарса умуман йўқ, ким қандай хоҳласа, шундай кийим кияди. Партада ўтириш умуман мажбурий эмас, бола хоҳласа, гиламда ўтириб ҳам дарс ўтиши мумкин. Асосийси болага қулай бўлса, бўлди.
Финляндия мактабидаги икир-чикирлар:
- мактаблар ҳудуди тўсилмаган, кириш қисмида хавфсизлик йўқ. Кўпгина мактабларнинг кириш эшигида автоматик қулфлаш тизими ўрнатилган, сиз бинога фақат жадвалга биноан киришингиз мумкин;
- болалар парта қаршисида ўтиришлари шарт эмас, улар полда (гиламчада) ўтириши мумкин. Баъзи мактабларда синф хоналари диванлар ва креслолар билан жиҳозланган. Бошланғич мактаб бинолари гилам ва гиламчалар билан қопланган;
- ўқувчилар ва ўқитувчилар кийими учун бирон бир талаб, шунингдек, форма ҳам йўқ, сиз ҳатто пижамада ҳам келишингиз мумкин. Пойафзални алмаштириш талаб етилади, аммо кўпчилик ёш ва ўрта ёшли болалар пайпоқ билан югуришни афзал кўришади;
- илиқ об-ҳаво шароитида дарслар кўпинча очиқ ҳавода, майсазорда ёки амфитеатр шаклида махсус жиҳозланган скамейкаларда ўтказилади. Танаффус пайтида кичик мактаб ўқувчиларини, ҳатто 10 дақиқа бўлса ҳам кўчага олиб чиқиш керак;
- уй вазифаси камдан-кам ҳолларда сўралади. Болалар дам олишлари керак. Ва ота-оналар болалар билан машғулотларда қатнашмасликлари керак, ўқитувчилар бунинг ўрнига музейга, ўрмонга ёки ҳовузга оилавий саёҳат қилишни маслаҳат беришади;
- «доскада» ўқитиш қўлланилмайди, болалар материални қайта айтиб беришга таклиф қилинмайди. Ўқитувчи дарснинг умумий оҳангини қисқача белгилайди, сўнгра ўқувчилар ўртасида юриб, уларга ёрдам беради ва бажарилаётган вазифаларни назорат қилади. Ёрдамчи ўқитувчи ҳам худди шундай қилади (фин мактабида бундай позиция мавжуд);
- дафтарларга қалам билан ёзиш ва хоҳлаганча ўчириш мумкин. Бундан ташқари, ўқитувчи топшириқни қалам билан текшириши мумкин!
P.S. Нуфузли PISA ташкилоти томонидан ҳар 3 йилда ўтказиладиган халқаро тадқиқотларга кўра, фин мактаб ўқувчилари дунёдаги энг юқори даражадаги билимларини намойиш етишди. Улар, шунингдек, сайёрамизда энг кўп ўқийдиган болалардир, улар табиий фанлар бўйича 2-ўринни ва математикадан 5-ўринни эгалладилар. Бундай юқори балл билан ўқувчилар ўқиш учун энг кам вақт сарфлашлари ақлга сиғмайди.
.
