Одатда болалар жуда очиқкўнгил, ишонувчан бўлишади. Улар ҳар бир янги танишишдан хурсанд бўлишади. Лекин танишишнинг тўғри эканлигига қатъий ишонч ҳосил қилишлари керак. Болалар нотаниш одам билан қандай ҳолларда танишиши мумкин ва қачон мумкин эмаслигини қандай тушунтириш мумкин? Болалар нотаниш одамлар билан учрашганда уларга риоя қилишлари керак бўлган бир қатор муҳим қоидалар мавжуд.
Болаларга нотаниш одамлар билан гаплашиш қоидаларини қандай ўргатиш унинг ёшига боғлиқ. Масалан, мактабгача ёшдаги болалар нотаниш одам ким эканини билмайди ва ким хавфли, ким хавфсиз эканини ажрата олмайди. Болалар одатда катталар билан ота-оналар томонидан танишадилар ва бу, эҳтимол, ўзидан катта ёшли одамлар билан дўстлар орттиришнинг энг тўғри усулидир.
«Бегона одамлар билан хавфсиз хатти-ҳаракат қоидалари»
Ота-оналар учун эслатма
1. Бола ота-онаси, акаси, опаси, ўқитувчиси ёки у яхши биладиган бошқа катталар билан бирга бўлсагина кўчада бегона одам билан суҳбатлашиши мумкин. Агар у ёлғиз бўлса, бегоналар билан суҳбатлашмаслиги керак.
2. Бегона, нотаниш одам билан ҳеч қаерга боришга рози бўлмаслиги, унинг машинасига ўтирмаслик кераклигини ўқтиринг. Хатто нотаниш одам “отангиз ёки онангизга олдига олиб бораман” деб айтса ҳам, болангиз унга ҳеч қачон ишонмаслик кераклигини айтинг! Ота-она ҳеч қачон фарзандини огоҳлантирмасдан бегона одамни юбормаслигини тушунтиринг.
3. Бола нотаниш одамдан конфет, пул ва бошқа совғаларни олмаслиги керак. Эҳтимол, чин юракдан таклиф қилаётгандир, балки йўқ… Бола хавфсиз бўлиши учун рад этиши керак.
4. Агар нотаниш одам фарзандингизга бирор нарса сотиб олишни ваъда қилса, бегона одамга ҳеч қачон ишонмаслиги керак. Нима учун? Чунки у болангизга мутлақо бегона одам. “Менга ҳеч нарса керак эмас” деб жавоб берсин.
5. Агар бегона одам фарзандингиз қўлингиздан ушлаб, куч билан олиб кетишга ҳаракат қилса, болангиз қочиб, уйга югуриши ёки ўтиб кетаётган одамнинг ёрдамига чақириши керак. Агар керак бўлса, бор кучи билан бақириш кераклиги ўргатинг.
Унутманг кўчадаги нотаниш одамлар ҳар хил бўлишади. Ўзини меҳрибон ва раҳмдил кўрсатган одам аслида болангиз учун ҳавфли бўлиши мумкин.
Бундан ташқари, болага ёшлигидан қуйидаги оддий қоидаларни сингдириши керак, уларга риоя қилиш керак:
— Агар бола бирор жойга бормоқчи бўлса, у бу ҳақда ота-онасини огоҳлантириши, қаерга, ким билан кетаётганини ва қачон қайтишини айтиб, хабардор қилиши керак.
— Боланинг ҳаракатланиш йўналиши ўрмон, Парк, кимсасиз ва ёритилмаган жойлардан ўтмаслигига ҳаракат қилиш керак;
— Нотаниш одамлар билан гаплашмаслиги керак;
— Нотаниш одамнинг машинасига ёлғиз ўтирмаслиги керак;
— Катта йўл ёқасида ўйнамаслиги керак;
— Қоронғу тушиши билан уйга кириши, кўчада ёлғиз юрмаслиги керак.
— Имкон қадар мактабдан уйга ўзингиз олиб келинг, агар бола ўзи келадиган бўлса, кечга қолиши билан синфдоши ёки ўқитувчининг телефонидан уйга қўнғироқ қилиб огоҳлантириб қўйиши керак;
— Агар боланинг ҳаракатланиш йўналиши автомобил йўли бўйлаб ўтадиган бўлса, у йўлнинг четидаги тротуардан, машина йщлидан узоқроқдан ҳаракатланииши керак;
— Агар йўлни кечиб ўтиш керак бўлса, махсус светофор ёки пиёдалар ўтиш жойидан машиналар келмаётганлигига ишонч ҳосил қилиб ўтиши керак;
— Агар лифтга чиқиш керак бўлиб қолса, ҳеч қачон ёлғиз нотаниш одамлар билан чиқмаслик кераклигини ўқтиринг;
Ҳурматли ота-оналар, унутмангки, болаларнинг ёшига мос бўлмаган қимматбаҳо совғаларни (қимматбаҳо мобил телефонлар, гаджет) болангизга сотиб олиб, сиз жиноятчиларни фарзандингизга нисбатан ғайриқонуний хатти-ҳаракатларга ундаган бўласиз!
